Smaakontwikkeling: een lezing van Theo Witte over lezen voor de lijst.

Ooit een verband gelegd tussen de aversie tegen spruitjes en de aversie tegen Nederlandse literatuur?
Eerlijk gezegd: deze vergelijking was nog nooit in me opgekomen.
Dit verband werd mij klip en klaar bij de voordracht van Theo Witte op het symposium van de Universiteit van Tilburg met als thema “Iedereen leest, een doorgaande leeslijn voor meisjes en jongens“

Theo Witte is gepromoveerd op een onderzoek naar literaire ontwikkeling van havo- en vwo leerlingen in de tweede fase dat hij vastlegde in de publicatie “Het oog van de meester”.

Heer Theo vroeg zich jarenlang af waarom hij –als docent Nederlands- leerlingen boeken liet lezen die ze nog niet begrepen en hoe het toch komt dat ze na het verlaten van de middelbare school geen vinger meer uitsteken naar Nederlandse literatuur.
Om het duidelijk te krijgen vroeg hij zich ter vergelijking af hoe het komt dat volwassenen nog steeds geen spruitjes lusten.
Nu, dat blijkt een voorziening van moeder natuur te zijn: kinderen hebben smaakreceptoren die fel reageren op zuur en bitter om te voorkomen dat ze giftige besjes eten.
Daar zit je dan als kind met je bord vol met spruitjes dat leeg moet voordat je iets lekkers krijgt….
Hebben we geen medelijden met dit kind –wat is ons aangedaan?!!- als we gaan begrijpen dat de smaak voor deze verrukkelijke kleine groene kooltjes zich nog moet ontwikkelen???

In zijn onderzoek is heer Theo tot de conclusie gekomen dat de meerderheid van de havo 4 leerlingen binnenkomt op een begripsniveau 1 en 2. En dat terwijl er van deze leerlingen wordt verwacht dat ze met boeken die in niveau 3 – 5 thuis horen aan de slag moeten gaan.
Dat leidt tot didactische kortsluiting!
Het aanbieden van boeken van een te hoog niveau is als parels voor de zwijnen! Het verkeerde boek op het verkeerde moment.
En nog erger: zowel de leerling, als het boek áls de docent wordt hiermee geen recht gedaan.
Een pianoleerling die net vader Jacob kan pingelen laten we toch ook geen partituur van Bach spelen? Zo liggen de verhoudingen namelijk.
Niets is toch immers zo motiverend voor docent als leerling als vooruitgang die door beiden wordt waargenomen?

Ja, met deze vergelijkingen gaan we wel begrijpen waarom een havo 4 leerling (veelal op begripsniveau 2) helemaal niks kan met De aanslag (niveau 4) of Rituelen (niveau 6).
Leerlingen krijgen nog steeds (vaak) een lijst met titels waaruit ze een aantal boeken moeten kiezen. Deze titels zeggen hen net zoveel als dat u of -in ieder geval ik- 10 nummers moeten kiezen uit een hiphop top 100.

Door alle vergelijkingen die heer Theo ons schetst, wordt de problematiek duidelijk invoelbaar gemaakt.
Het is echter best lastig te bepalen hoe ver een leerling in zijn ontwikkeling is. En wat is de volgende stap: moet er nog suiker bij de spuitjes of kan het al zonder?

Gelukkig heeft het onderzoek van de heer Theo geleid tot een prachtig instrument: www.lezenvoordelijst.nl
Deze site kan het best beschreven worden als de hoop voor mediathecarissen, docenten en leerlingen die worstelen met niveaus van leerlingen, niveaus van boeken en de literatuurlijst.
De website biedt een lijst van 200 boeken (overbodig te zeggen dat het om Nederlandse literatuur gaat), ingedeeld naar 6 niveaus door een redactie van docenten, letterkundigen en vakdidactici.
In de toekomst wordt de site uitgebreid met informatie per titel voor zowel docenten als leerlingen.
Het ziet er veel belovend uit!

Maar helaas (mijn persoonlijke mening) zie ik bij niveau 3 oude titels staan als : Oeroeg, Indische duinen……
De heer Theo benadrukte echter dat de lijst een didactisch instrument is waar ieder jaar 5 à 10 nieuwe titels aan zullen worden toegevoegd.
Eerlijk is eerlijk, er staan ook meer recente titels bij.

Ik hoop echt dat docenten Nederlands deze site veelvuldig gaan gebruiken. Ik gun de nieuwe generatie het genoegen van het lezen van Nederlandse literatuur.
Zo dank ik mijn moeder die mijn smaakpapillen geleidelijk aan wist te ontwikkelen naar de liefde voor de spruitjes: ik ben er DOL op!

Juul